Deel 7: money money money

Ter afsluiting van een staff meeting hebben we de kleren van mijn vader uitgedeeld aan de staf. Dat was (toch) een moeilijk moment voor mij. De laatste tastbare herinneringen die ik van hem had. Ze zijn er heel blij mee. Nu zie ik dus steeds staff leden met de kleren van mijn vader rondlopen.
Het went.
 

Met Rob gaat het goed. Al zijn botten zijn geheeld. Hij is iets minder breedgeschouderd. Dat wel. Zijn arm helemaal strekken lukt niet. Lang op zijn rechterzijde liggen doet pijn. Maar verder is er niets meer van te merken. Als we naar Lilongwe, of sowieso ergens heen gaan, komen we altijd langs de plek van het ongeluk. Het glas ligt er nog steeds. De remsporen zijn nog zichtbaar.
Niemand heeft interesse in het wrak. De verzekering heeft niets uitgekeerd. Een volgend avontuur heeft zich aangediend: we moeten een nieuwe auto kopen. Dat valt niet mee! Oud en duur. Of nieuw en nog duurder. Zijn er wel onderdelen te krijgen? Kan de auto een dirt road aan? Kan de auto ons wel aan, met alle gasten, boodschappen en zakken cement die wij vervoeren?
Nu rijden we rond in de privé-auto van de lodge-eigenaars. Met een Nederlands kenteken. We hoeven er echt niet aan te denken om onopvallend rond te rijden. Iedereen in Malawi en omstreken kent inmiddels deze auto. Laatst vroeg de politie hoe het met de COF (de Malawiaanse APK) van deze auto zat. Ik heb heel stellig beweerd dat die niet nodig was. Ik kon doorrijden. Oh, gisteren werden we nog aangehouden door de politie. We hadden te hard gereden. Ja, en die 10 auto’s achter ons dan? Die allemaal mochten doorrijden? Ja, die waren van het parlement en als ze naar het parlement gaan mogen ze te hard rijden. Oké. Maar wij moesten wel hard rijden omdat zij met groot licht ongeveer in onze kofferbak zaten.
We mogen doorrijden. Voor deze keer.

En dan de matrassen. Een nu toch wel ending story. Alhoewel…
Op een maandag rijd ik naar Ntchisi Boma, om de rechtszaak bij te wonen. De auto volgeladen met chiefs. De rechtszaal (groot woord voor 4 muren met 4 openingen en wankele bankjes) zit vol met mensen uit ons dorp.
Eén van de night guards moet getuigen. En hij doet zijn verhaal. De verdachten mogen hem ondervragen. Geen geld voor een Bram Moscovic natuurlijk. De 2e getuige, de man die de matrassen als eerste gekocht heeft, is helaas afwezig. Blijkbaar toch te bang om gearresteerd te worden. Woensdag vervolg. En dan hopen dat hij er wel is.
Dus woensdag terug naar de rechtszaal. En hij is er! Hij wijst de man die in het patrolteam zit aan als degene die hem de matrassen heeft verkocht. Zo, die is in de pocket!
Ook de politieman die het onderzoek heeft geleid doet zijn verhaal. De verdachten stellen hem een paar vragen en dat is het.
De aanklager is klaar met zijn aanklacht. Nu al? Geen kruisverhoor? Geen interessant bewijsmateriaal (behalve de matrassen die iedere keer vies en kapot naar binnen worden gebracht)? Mag ik ook iets zeggen, want ik ben er slot van rekening een plaatsvervangend slachtoffer?
Bijna alles gaat trouwens in het Chichewa, dus een beetje moeilijk te volgen voor mij. De rechter spreekt Engels, maar zo zacht dat ik het niet kan horen. Terwijl ze getuigen en verdachten aanmaant om luid te praten. Nou ja.
Aan de verdachten wordt gevraagd of ze verdediging willen voeren. Dat willen ze wel. En of ze getuigen hebben. Dat hebben ze niet. Omdat alles nogal lang duurt wordt de rechtszaak maandag voortgezet.
Dus maandag weer terug. Ik heb er inmiddels schoon genoeg van natuurlijk maar ben vastbesloten het tot een einde te brengen. Dat einde komt niet die maandag.
Beide verdachten doen hun verhaal. En goh, wat ik er van begrijp zijn het hele andere verhalen! Het lid van het patrol team had bij zijn arrestatie gezegd dat hij de matrassen gekregen had. Interessante theorie natuurlijk, want waarom zou de lodge hem dure matrassen geven?!
Daarna heeft hij verklaard dat de bewuste night guard de sleutels aan hem gegeven heeft.
Nu verklaart hij dat de night guard niet betrokken was en dat hij en zijn vriend de diefstal hebben gepleegd. Hij zegt dat hij onder druk van de politie de night guard heeft aangewezen. Hijzelf zou dan vrijgelaten worden. Toen hij niet werd vrijgelaten heeft hij zijn verklaring weer ingetrokken.
Maandag volgt de uitspraak.
Nou, maandag volgt dus niet de uitspraak. De rechter is er niet. Vanwege een begrafenis.
Dinsdag dan.
Nou, ook niet. De rechter nodigt mij uit in haar kantoor (ook een groot woord trouwens). Alle excuses, maar ze heeft nog geen tijd gehad de uitspraak  op papier te zetten. Maar maandag, beloofd!, gaat ze uitspraak doen.
Om gek van te worden!
Overigens heb ik van de gelegenheid gebruik gemaakt om naar de gevangenis te gaan en te praten met de man van het patrol team. Ik heb geruchten gehoord dat hij bereid is voor alles op te draaien in ruil voor een goede verzorging van zijn familie. Ik vermoed dat de night guard hem verteld heeft een hoop geld van de lodge te krijgen als hij onschuldig wordt verklaard. Dus ik vraag hem waarom hij dit doet, de night guard krijgt geen cent van de lodge. Hij zegt dat hij de diefstal samen met zijn vriend heeft gedaan en geen onschuldige mensen in de gevangenis wil hebben. Want het is geen lolletje daar. Ik vraag hem door over de sleutels. Hoe wist hij waar de sleutels waren? En welke het was? Mij maak je niet wijs dat je sleutels haalt, de accommodatie opent (de accommodatie bevindt zich op ca. 100 meter van het hoofdgebouw en is van daaruit onzichtbaar), de zware grote matrassen eruit haalt, de sleutels weer netjes terug hangt en er dan pas vandoor gaat. Hij heeft op alles een antwoord. Ja natuurlijk, dat hebben ze inmiddels wel kunnen bespreken. Ik weet genoeg.  We laten hem verbouwereerd achter. Onze chauffeur, die erbij was, vertelt mij dat de man verwacht had dat ik hem zou vergeven. Waarom in godsnaam zou ik dat doen?!
Maandag, de dag van de uitspraak. Nu snap ik waarom alles zo lang duurt en waarom de rechter vorige week geen uitspraak kon doen. Ze heeft àlles opgeschreven en leest voor uit eigen werk. Sommige dingen worden wel 6x verteld. En ik hoor nieuwe dingen. Leugens.
Om kort te gaan, eufemisme, de night guard wordt onschuldig bevonden, de man van het patrol team krijgt 4 jaar. Ik had een redelijk fantasierijke claim ingediend voor alle kosten. Deze claim wordt helemaal voorgelezen, inclusief de bedragen die aan de politie betaald zijn. De man van het patrol team beweert dat als hij vrij wordt gelaten hij dat geld (ruim 3 ton kwacha) wel kan opbrengen. Natuurlijk! De rechter trapt er niet in: als ik jou vrij laat ga je weer aan het stelen zegt ze. Het ziet er naar uit dat de lodge er geen cent van terug ziet. Nou had ik dat ook niet verwacht, maar ik wilde wel een statement maken. En kijken hoe ze op de betalingen aan de politie zouden reageren. Niet dus. Jammer.
Ik vraag aan de aanklager of liegen in de rechtszaal meineed is. Ja, dat is het. Nee, het is niet strafbaar. Dit is weer zo’n momentje van ongeloof.
De aanklager geeft aan dat de man alle schuld op zich heeft genomen, omdat de night guard familie van hem is. En dan doe je dat.
Ik kijk er naar uit om de night guard te spreken. Ik heb al een leuk rekensommetje voor hem gemaakt.
Was dit het?

Nou nee.

Er is inmiddels een 2e diefstal gepleegd. Ook weer toen wij weg waren. 2 geldkistjes zijn verdwenen. Eén geldkistje met geld voor het patrol team, één met geld voor de community. Rob heeft het gemeld aan de senior chief. Die voorstelt een chiefsmeeting te houden, want dit is toch wel heel zorgelijk. Hij begrijpt het belang van de lodge voor de community.
Ik meld het ook aan de politie. Mijn “vriend” die het onderzoek naar de matrassen heeft geleid wil maar al te graag ook dit onderzoek leiden. Ik ben namelijk de 1e blanke waar hij echt contact mee heeft en ik ben de enige die voor zijn sponsoring kan zorgen. Nu gaat het om een reisje naar Europa. Kent hij dan echt geen schaamte?! Van de andere kant, voor hem 10 andere agenten. Maar ik ben zijn enige blanke. Daar kan ik ook gebruik van maken.
Ik spreek hem gelijk aan op het onderzoek naar de niet-betaalde zoete aardappelen van onze chauffeur. Wij hebben de chauffeur gezegd dat wij hem willen helpen met het geld voor de politie-allowances zodat hij zijn aardappelen betaald krijgt. Onder 1 voorwaarde, namelijk dat hij die allowances claimt bij de dieven van de aardappelen.
Nou zegt de agent, ik zit al in moeilijkheden doordat mijn collega’s denken dat ik heel veel geld van de lodge heb gekregen. Mooi zo! Maar zegt hij, ik kan wel wat collega’s vragen om het onderzoek te doen. Voor ieder 5000 kwacha, dus 15000 in totaal. Om voor 40000 aan geld terug te krijgen. Nu word ik echt kwaad. Ja, zegt hij, maar wat moet ik dan? Ik “lijd honger”. Wat jij moet, zeg ik, is gewoon je werk doen. Waar je voor betaald wordt!
Dan maar niet. Zo sneu voor onze chauffeur, degene die ècht lijdt. Ik geloof niet dat ik hem heel goed geholpen heb.
De politieman is wel bereid om als “burger” de chiefsmeeting bij te wonen, die een paar dagen later plaatsvindt. Van de 26 chiefs komen er 9 opdagen. Ook weer een belevenis. We krijgen allerlei tips over een betere beveiliging van de lodge. Die we zelf natuurlijk ook al bedacht hadden. De politieman vindt dat wij de staf moeten ondervragen. Wij vinden dat dit een community probleem is. Het geld dat gestolen is is niet van de lodge, maar voor/van de community. Ook de staf is deel van de community. Los het maar op. Geen politie-onderzoek. Dat kost alleen maar meer geld. En tja, nu kunnen we voorlopig niets voor de community doen. Houden jullie je oren en ogen maar open voor iemand die ineens geld te besteden heeft.
We geven de chiefs een lunch. Zout wordt zeer rijkelijk gestrooid. Geen wonder dat er zoveel gezondheidsklachten zijn! Ook weten we zeker dat als we weer een chiefsmeeting organiseren er veel meer chiefs komen. Want er is eten!
De politieman krijgt geld om met een bike terug gebracht te worden. Zeker te weten dat hier een deel van in zijn zakken verdwijnt.

Ooh, dat geld hier in Malawi. Het komt allemaal op de verkeerde plekken. Gasten vertelden dat zij een muziekevenement hadden georganiseerd. Ze hadden namelijk kinderliedjes op cd gezet. Kinderliedjes die langzaam aan het verdwijnen zijn. De cd is op feestelijk wijze gepresenteerd. Aan allowances is 2000 dollar betaald. Iedere genodigde moest betaald worden anders zouden ze niet komen.
Andere gasten vertelden dat ze een wielerrace georganiseerd hebben. Daarvoor moet een vergunning aangevraagd worden. Oké, dat is vrij normaal. Ook met de politie moest het een en ander geregeld worden, zoals het afzetten van rotondes. Tegen betaling. Uiteraard. De betaling kon echter niet op dezelfde dag gedaan worden. De politie belde met de organisator. Wanneer ze het geld konden krijgen. Maandag zei ze, als ik over transport beschik. De volgende dag stond de politieauto voor de deur met 6 agenten erin. Ze hebben dus 30 kilometer mèt de politieauto gereden om hun allowances op te halen! Het verbaast me dat ze niet voor de benzine heeft hoeven te betalen.

Zóveel van dit soort verhalen. Malawi noemen ze het warme hart van Afrika. De mensen zijn hier heel vriendelijk. Maar de ondertoon is grimmig. Het leven is hard. Iedereen weet hoe corrupt het systeem is. En iedereen accepteert het. En iedereen, nou ja, bijna iedereen lijdt.
Er rijden heel veel mooie 4-wheeldrive, high clearance auto’s rond. Bijna allemaal van hulporganisaties. USaid, UK aid, Unicef, GIZ, Plan, noem ze maar op. Alles is er. Maar wat bereiken ze? Worden de mensen van Malawi hier echt mee geholpen? Waarom zouden ze zelf iets moeten ondernemen? Er komt vast wel weer een ngo of andere welwillende organisatie die “iets goeds” komt doen. Op mijn vraag aan de Japanse ambassadeur antwoordde ze dat àls ze iets kon veranderen het de mindset zou zijn. Als je het mij vraagt wordt het tijd dat Afrika, of in dit geval Malawi volwassen wordt. Genoeg gepamperd!

We proberen dit ook bij de staf. Waarom ga je trouwen als je daar geen geld voor hebt? Waarom neem je een 4e kind als je er niet eens 1 kunt onderhouden? Waarom geef je een hoop geld uit om gewassen te verbouwen die iedereen verbouwt om te verkopen zodat het je meer kost dan opbrengt? Waarom ondersteun je je hele familie als ze niets voor jou doen?
Natuurlijk realiseren wij ons dat dit alles met de cultuur te maken heeft. Maar zeggen wij, als er niets verandert hoe wil je dan ooit een beter leven krijgen? Als jij over 10 jaar een goed huis en een auto wilt, wat ga jíj er dan aan doen om dat te bereiken?

Wij hebben onze vriend geholpen met zijn koffieplantage. Er is een koffie-expert uit Duitsland die zeer geïnteresseerd is in de koffie die hier verbouwd wordt. Die is namelijk erg goed! Wij geloven samen met hem dat daar een goede toekomst in zit. Voor de hele gemeenschap. Zijn voorwaarde is wel dat de koffieplantage schoon is: geen plastic.
De hele familie van onze vriend zit erbij en kijkt er naar. Waarom helpen zij jou niet vragen wij hem. Tja, dat doen ze gewoon niet. Waarom zouden ze hem helpen om succes te krijgen? Wat hebben zij daar aan? Maar als zij hulp nodig hebben, bijvoorbeeld vervoer naar het ziekenhuis, wordt hij wel geacht zijn motor uit te lenen. Dus ik vraag hem wat er gebeurt als hij die hulp weigert. Voor wat hoort wat. Nou, dan gaan ze hem verdenken van witchcraft. Nou en, denk ik dan. Maar blijkbaar is dat toch wel heel erg. Ik probeer het nog: ja maar zij zijn toch eigenlijk de “slechteriken”? Hij schudt met zijn hoofd. Einde discussie. Te diep bijgeloof.

Schreef ik de vorige keer over zonne-energie? Het regenseizoen lijkt al te zijn begonnen. De regens die we nu hebben zouden er pas in januari moeten zijn, zeggen ze hier. Eén voordeel: het brandseizoen was heel kort. We hebben “maar” 3 branden geblust. Eén ervan was in onze eigen composthoop. Beetje dom. Een andere was vlakbij de lodge. Wij er als idioten op af. Een nieuwe ervaring: op slippers met takken een brand blussen. Leden van het patrol team komen op hun gemak aangewandeld. Hup, blussen zeggen wij. Ja, maar wat krijgen we ervoor betaald vragen ze. Om (weer) gek van te worden! Het is jullie plicht, dus ga aan de slag! Vrouwen komen aanlopen met bijlen. Ik pak de bijlen af. Eerst blussen dan krijg je de bijlen terug en mag je het bos plunderen. Lachend gaan ze aan het werk. Ik snap er helemaal niets van. Jullie kinderen hadden hier kunnen spelen, jullie huizen kunnen afbranden. Overdrijven wij? Horen de branden en het gevaar gewoon bij het Malawiaanse leven? Van de andere kant zie ik het komische wel in: 2 witten die als gekken met takken aan het slaan zijn.

Die regens. Echt heftig. In Lilongwe zijn al diverse mensen omgekomen door de regens. Ze bouwen hun huizen vlakbij de rivier. En dat gaat natuurlijk niet goed.
Mensen zijn als een razende hun landjes aan het bewerken. Alles wordt groen. De maïs schiet omhoog. Dit gaat een probleem worden. Als de regens lang aanhouden kan de maïs na de oogst niet gedroogd worden. Geen maïs, geen nsima. Nsima is hier het dagelijkse brood. Maïsmeel wordt in kokend water tot een soort vaste massa verwerkt. Totaal smakeloos, en als je het ons vraagt en zo als recent onderzoek heeft aangetoond, ook zonder veel voedingswaarde.  Maar het vult de maag.

Ook geven de regens problemen voor de lodge. Ook al zitten we op een helling, af en toe verandert het terrein in één groot buitenzwembad. Met jetstreams! En soms hebben we een binnenzwembad. We hebben al diverse lekkages gehad. Samen met de staf proberen we allerlei creatieve tussenoplossingen te vinden. Iedereen is verrast door de regens dus structurele maatregelen zijn wat lastig. Wat fijn dat Rob weg- en waterbouw heeft gedaan! Hij weet overal raad mee.
 

Water en vuur bestrijden. Het hoort allemaal bij ons werk. We leren er heel veel van, en we kunnen gelukkig ook heel veel. Ondertussen krijgen we nog steeds gasten, alhoewel dat nu wel minder zal gaan worden, en zijn we met de staf bezig. Ook die hebben nog veel te leren. Laatst wilde ik laten zien wat je met yoghurt kunt doen. Ik heb tzatziki gemaakt en hangop. Tegen de chef heb ik gezegd dat ze die hangop wel bij de apple crumble kon serveren. Om het dessert een beetje op te leuken. Dat gaat natuurlijk niet werken als je het verkeerde bakje pakt. Ik geloof niet dat gasten tzatziki met apple crumble erg hebben kunnen waarderen.
Dus gaan we maar eens wat proef-trainingen doen. Laatst heeft Rob een tuinslangtraining gegeven. Heel hilarisch. Het zou fijn zijn als na 100x uitleggen de tuinslangkoppelingen en spuitstukken goed gebruikt worden. Maar ja, hoeveel Malawianen zullen thuis een Gardena tuinsetje hebben?
De proef-training. We zetten 10 bakjes met kruiden e.d. klaar. Kijken, ruiken en proeven. Erg leuk. Wat grappig is dat een van de chefs laatst had gezien dat we tijm hadden gekocht. Oh wat fijn, zei hij nog. En hij herkende het kruid niet! Niemand trouwens. Maar hoe bijzonder is dat! De staf kookt heel erg op recept. En dat doen ze heel goed. Wij willen er naar toe dat ze gaan experimenteren en combineren, kortom gevoel voor smaken gaan krijgen. Nog een lange weg te gaan voor mensen die nsima als dagelijkse kost hebben.