Malawi deel 13 Shaling is caling…

Zei een mannetje van de markt tegen mij.
In het centrum van Lilongwe zijn een paar grote supermarkten waar wij onze boodschappen doen. Soms halen we hier ook groente en fruit. Als we voldoende tijd hebben gaan we naar de markt. Bij de supermarkten hangen mannetjes rond die volgens mij zelf geen marktkraam hebben maar als tussenpersoon van alles proberen te verkopen. Een paar van die mannetjes ken ik. Ik probeer ze altijd te vermijden maar aangezien we met een grote blauwe auto met Nederlands kenteken rondrijden is ontsnappen onmogelijk. George en Mike, George Michael voor het gemak, spreken mij aan als ik in de auto stap. Shaling is caling. Zegt George. Of Michael. Ik weet nooit wie wie is. Ik doe het bijna in mijn broek. Wat zeg je nou? Is dit een nieuwe? Ja zegt-ie heel serieus. Want ik heb een tijdje zaken gedaan met één bepaalde marktkoopman. En dat vinden ze heel fijn dat die marktkoopman zaken heeft kunnen doen. Nu is het hun beurt, want shaling is caling. Nou, ik heb niets geshaled, behalve deze nieuwe slogan met de staf. Ik denk dat ik nog zeker 10 minuten in de auto heb zitten lachen.

Wij lachen sowieso wat af met de taal. Het was ons bekend dat Aziaten moeite met de “r” hebben en daar een “l” van maken. Datzelfde probleem hebben ze hier ook, maar ook andersom! Het dorpje vlakbij ons…we weten nog steeds niet of het Mpamila of Mpamira is. Volgens ons het eerste.
Nee hoor, mijn naam is echt Velonica. Rob is hier een bijna onmogelijke naam. Irene wordt zoiets als Ilienie.
De staf schrijft het menu op een schoolbord. Het komt voor dat we cow-slaw eten. Waar dat vandaan komt!
We hebben ook liever niet dat de kok aan de gasten uitlegt dat ze goulash en lice krijgen. Laat staan lice with lemon glass. En een snack lijkt me toch echt veel lekkerder dan een snake.
Een staflid wilde iets goedmaken met ons, want hij werkt liever samen in harmoney. Diezelfde medewerker heeft een hele oude roos tot op de grond afgezaagd. Er stond toch “remove loose plaster” op de takenlijst!? Het plaster zat er nog, de roos was weg. Een beetje pijnlijk. En ergens een beetje komisch.

De keukengesprekken gaan nog steeds door. Een van de stafleden vraagt of het oké is om een brommer te blokkeren als de chauffeur jouw man is die met zijn vriendin aan het rijden is. Huh? Waar komt dit nou weer vandaan?! Ja, de vrouw van onze voormalige nachtwaker die in de gevangenis zit heeft al 2 jaar een verhouding met iemand die een brommer heeft. De vrouw van die iemand moest naar het ziekenhuis. Er was geen vervoer voor handen dus ze moest lopen. En toen kwam haar man voorbij gereden op de brommer, met zijn vriendin achterop. Mag je in zo’n geval de brommer tegenhouden? Lijkt mij wel. Oké, dus die brommerman en de vrouw van onze ex-medewerker hadden al een verhouding met elkaar lang voordat de ex-medewerker in de gevangenis zat. Aangezien je hier volgens mij getrouwd bent op het moment dat je samen gaat wonen, waarom bekommert ze zich dan nog om haar man die voorlopig nog wel vast zit? Jaha…geld! Alle stafleden van de lodge zijn aangesloten bij het pensioenfonds. Als je uit dienst gaat, om wat voor reden dan ook, en je hebt na 6 maanden nog geen betaald werk dan kun je je opgebouwde pensioen opvragen. Niet echt mijn idee van pensioen. Maar goed, zo is het hier nu eenmaal. De sociale voorzieningen zijn hier anders, of eigenlijk afwezig.
Die vrouw wacht dus gewoon tot dat geld beschikbaar komt. Ze heeft een tearoom. Soms kan ze het wisselgeld niet teruggeven. En dan betaalt ze terug in natura. Volgens de geruchten, waar ze hier dol op zijn en waardoor je nooit weet of iets waar is of niet. Ze heeft ook schulden. Dat betekent hier dat als je het geleende geld niet terug betaalt de geldverstrekker beslag komt leggen op je spullen. Niks deurwaarder, of dwangbevel, of welke juridische actie dan ook. Gewoon halen waar je recht op hebt. Matrassen, meubilair, golfplaten, het maakt niet uit. Haar huis verdwijnt dus langzaam maar zeker.
Het stelt ons voor een dilemma. Een ethisch dilemma. Het geld is van onze ex-medewerker. Die nog een paar jaar in de gevangenis zit en er niet zoveel aan heeft. Hij heeft natuurlijk geld van de lodge gestolen. En misschien nog wel veel meer geld want hij is beschuldigd van de grote diefstal in maart vorig jaar. Zijn zoontje heeft blijkbaar medische hulp nodig. Zal het geld daarvoor worden gebruikt? Moeten we het geld aan zijn vrouw geven terwijl het van hem is? Zijn vrouw die hem waarschijnlijk in de steek gaat laten op het moment dat zij het geld krijgt. Moeten we het voor hem bewaren zodat hij wat heeft als hij uit de gevangenis komt?
Is het aan ons om hier sowieso iets van te vinden?

Recht heeft hier zijn eigen weg. De nachtwaker die wij ten tijde van de matrassen diefstal hebben ontslagen is uit het dorp verdwenen. Zijn huis ook. Vermoedelijk heeft hij iedereen verteld dat hij veel geld van de lodge zou krijgen waardoor hij makkelijk geld kon lenen. Als van de geclaimde (of verwachte) 8,3 miljoen uiteindelijk maar 40.000 overblijft is dat een beetje zuur. En veel te weinig om alle schulden terug te betalen. We zagen eerst 1 golfplaat van zijn huis verdwijnen, daarna volgden al snel de andere golfplaten en nu is er niets meer. Zijn vrouw en kinderen zitten in een hutje, hij kan zich waarschijnlijk niet meer in het dorp vertonen.

Het is nog steeds erg rustig met gasten. Maar we hebben een speciale gast gehad en wel onze vriend Ger! Wat heerlijk om een vertrouwd gezicht in de buurt te hebben, om het over van alles en nog wat te kunnen hebben. Om iemand te zien genieten van alle nieuwe ervaringen. Ger is nooit eerder in Afrika geweest en voor hem was alles bijzonder. Hij had ook nog het geluk dat er in dezelfde week als zijn verblijf op de lodge in een dorpje vlakbij een bomenplant project gaande was. Hij was daarbij, ontmoette veel lokale mensen, woonde meetings bij. Hij is een keer meegegaan op patrouille, omdat we een plek in het bos ontdekt hadden waar illegaal bomen gekapt en verzaagd tot planken werden. Hij zag hoe iemand in een boom klom om een camera te bevestigen. Toch niet echt een toeristische aangelegenheid. Na een week zijn we met z’n drieën op stap gegaan, om Ger een stukje van Malawi te laten zien. Wat voor ons eigenlijk al gewoon was werd weer bijzonder. Voor het eerst van zijn leven, op zijn 60e verjaardag nota bene, heeft Ger een gamedrive en wel in Liwonde National Park. Waar hij het enorme geluk heeft een cheeta te zien.
Ger, wat fijn dat je er was en zo zichtbaar genoten hebt van de bijzondere maar juist ook de gewone dingen!

Het einde van het regenseizoen nadert. Het zuiden van Malawi is hard getroffen door zware regenval en storm. Rivieren zijn buiten hun oevers getreden, er zijn vele doden gevallen, duizenden mensen zijn dakloos geworden en gewassen zijn vernield. Daarna is nog eens een orkaan over Zimbabwe en Mozambique gekomen met heel veel schade en verlies van levens. Behalve dat wij af en toe een pittige regenbui hebben is ons de echte ellende bespaard gebleven. Dit jaar was (is nog steeds eigenlijk) heel zwaar vanwege het gebrek aan maïs. Het vermoeden bestaat dat dat volgend jaar nog veel erger wordt vanwege het natuurgeweld. Wij vragen aan de staf en andere lokale mensen wat zij eraan gaan doen om deze problemen te voorkomen. Sowieso, de problemen doen zich elk jaar in meer of mindere mate voor. Wij begrijpen echt niet hoe je iedere keer kunt denken dat het misschien volgend jaar anders zal zijn, als er verder niets verandert. Gelukkig is het oogstseizoen nabij. In lager gelegen gebieden is alweer maïs beschikbaar. Maar het zou zomaar kunnen dat de overheid maïs gaat opkopen om het getroffen zuiden te helpen, want volgens een citaat uit de krant laat de overheid niet toe dat er iemand omkomt van de honger vanwege de overstromingen. Lang leve de verkiezingen.

Ik ben voor het eerst naar een begrafenis geweest. Volgens de staf was het een goed idee als iemand de lodge zou representeren want de overleden vrouw kwam uit een dorpje vlakbij met vele familieleden die ook weer aan de lodge verbonden zijn. En inderdaad, ik kwam zo ongeveer alle bekenden van ons tegen. Wat niet zo moeilijk is want iedereen is aan elkaar gerelateerd. En er is altijd iets te eten. Niet onbelangrijk in deze tijden. Samen met onze oudste medewerker liep ik naar dat dorp, waar we net iets te laat waren. De stoet was al onderweg naar de begraafplaats. En wat voor een stoet! Honderden mensen! Erg indrukwekkend. Al zingend (en wat kunnen Malawianen mooi zingen!) loopt de hele meute naar het metersdiepe graf. Er worden verschillende speeches gehouden terwijl wij allemaal lekker in het natte hoge gras zitten te luisteren. Naar Chichewa, dus ik versta er geen bal van. Ik hoor wel 2 getallen vallen, 97 en 329. Het eerste getal was de leeftijd van de overledene, wat toch een hele prestatie is in deze omgeving. Het 2e getal zijn al haar achter-, achter-, klein-,kinderen. Wat ook een hele prestatie is. En de omvang van de stoet verklaart.

Iemand spreekt mij aan na afloop. Wie ik ben, waar ik vandaan kom, de bekende vragen. Oh, ik ben de manager van de lodge. Aha wat fijn, zal hij gedacht hebben, en zegt dat hij hulp nodig heeft. Daar gaan we weer! Zijn 3 kinderen gaan naar de universiteit en het is heel moeilijk om hun studies te betalen. Onze stafmedewerker en een goede bekende staan naast mij. Ik vraag aan beiden hoeveel kinderen zij hebben. 7 respectievelijk 12. En hoeveel er daarvan naar de universiteit gaan. Geen natuurlijk. Maar waarom dan niet? Ooooh, geen geld voor studies. Niet eens om de middelbare school af te laten maken. Dus ik vraag aan de schooier hoe hij in vredesnaam om geld voor zijn studerende kinderen kan vragen (en ik vind studie echt wel belangrijk) terwijl hier om de omgeving mensen honger lijden. Hij blijft maar lachen. Want hij heeft gewoon hulp nodig. Ik hoop dat ik hem heel vuil heb aangekeken toen ik zei dat wij uitgepraat waren. En hij bleef nog steeds voor mijn neus staan. Ik heb me gewoon omgedraaid. Zo irritant! Hij weet natuurlijk best hoe het hier in de omgeving is maar dat heeft niets met zijn problemen te maken. Of het gelukt is om hem belachelijk te maken, want dat probeerde ik, betwijfel ik.

Wij gaan Malawi verlaten. Wat wij zeker niet gaan missen zijn de problemen van het land, de corruptie, de mentaliteit (in sommige opzichten) en het ik-heb-problemen-dus-jij-moet-mij-helpen syndroom. Ook wat ze zelf ziektes noemen als afgunst, jaloezie en wantrouwen staat niet op ons te-missen-lijstje.
Malawi is een mooi land. We kunnen het van harte aanbevelen voor een vakantie. Hier wonen en werken is toch wel andere koek.
In onze beslissing heeft het bos zeker een grote rol gespeeld. Aanvankelijk genoten we er van. En nog steeds is het een prachtig stukje natuur. Ondanks dat er nu een project gaande is met als doel de overheid en de bevolking gezamenlijk verantwoordelijk te maken voor de bescherming van het bos gaat het niet goed. Of misschien wel dankzij dit project. Ik ben een keer bij een meeting van de organisatie geweest die het project uitvoert. Alle dorpshoofden, traditionele leiders, alle boswachters en andere “betrokkenen” waren uitgenodigd en aanwezig. Ik heb me uit laten nodigen. Drankjes, koekjes, alles wat aangeboden werd heb ik geweigerd. Na afloop kregen de meer dan 30 aanwezigen (ook de overheidsmedewerkers!), een allowance. Wat volgens mij één van de meest kwalijke dingen is in Malawi. Wat ik zag was dat iedereen minstens 5000 kwacha kreeg. In totaal is er dus in die ene meeting ruim 200 dollar uitgedeeld. En er zijn heel wat van deze meetings geweest. Wat betekent dat honderden, zo niet duizenden gedoneerde dollars in de zakken van mensen verdwijnen die alleen maar naar die meetings komen voor dit geld. Niet omdat ze zo betrokken zijn. Of worden.
De groep die hier nu als vrijwilligers actief is zegt dan ook “geef ons dat geld voor de allowances maar en wij zorgen ervoor dat er ècht iets gebeurt”. Maar ja, als de projectleider ook voor elke meeting een allowance ontvangt….
Ik ben (nog steeds) voorzitter van de raad van toezicht voor deze groep. Na mijn onvergetelijke speech vorig jaar gebeurde er eigenlijk helemaal niets. En mijn speech was nog wel zo motiverend!

Totdat sommige mensen wakker werden en begrepen dat je misschien zelf in actie moet komen. Ik blijf het tegen ze zeggen: “waag het niet iets van allowances of zo te vragen want ik stap acuut op. Laat deze groep als voorbeeld voor anderen dienen”.
Een aantal snapt het. Degene die het niet snappen worden uit de groep gegooid. We willen met deze groep laten zien dat het anders kan. Hoe moeilijk dat ook is.
Deze plaatselijke groep probeert samen te werken met iemand die afgestudeerd is in bosbeheer. Hij heeft een trust opgezet en is een nursery begonnen. Hij wilde hier niet zo ver vandaan een demonstratie bos maken. Voorlopig gaat dat niet door. Hij had de plaatselijke community gratis boompjes beloofd. Nu blijkt dat de overheid met een herbebossingsprogramma bezig is. Zij geeft gratis jonge boompjes weg èn geeft ook nog eens geld mee. De community verdenkt hem er van dat hij de boompjes van de overheid heeft gekregen, dat hij die boompjes aan hen wil geven en het geld zelf houdt.
Ik ken hem. Ik ben in zijn nursery geweest. Iemand met hele goede intenties en een passie voor natuurbehoud. Alleen het idee al dat hij geld achter zou houden…

Wat we zeker wel gaan missen zijn de stafleden. Ze zijn lief, irritant, behulpzaam, vriendelijk, afwachtend, lijden ook aan het ik-heb-problemen-dus-jij-moet-mij-helpen syndroom en zo kan ik nog wel even doorgaan. Kortom, mooie en interessante mensen.
De honden….konden we ze maar meenemen.
Het uitzicht op het meer, wat bijna elke dag anders is. Zo mooi.

In oktober hebben we de eigenaars van de lodge laten weten niet nog een jaar te willen blijven. We hebben het stil gehouden totdat er opvolgers gevonden waren. Dat was begin februari. We begonnen ‘m een beetje te knijpen omdat we niet in het openbaar naar een andere baan konden zoeken. Binnen nog geen maand hadden we ineens 3 reële opties. Binnen 2 weken hadden we een besluit genomen: het wordt Zambia! Aan de oever van de Luangwa rivier wordt een nieuw safari camp gebouwd. Aan de overkant ligt South Luangwa National Park. Volgens velen één van de mooiste wildparken van Afrika. En daar gaan wij elke dag tegen aan kijken. Onze 2e carrière is toch wel heel bijzonder: van elke dag uitzicht op de Kilimanjaro, via zicht op een uniek regenwoud naar een plekje aan een rivier waar olifanten oversteken naar een wildpark.